دبریدمان
دبریدمان Debridement به برش، برداشت یا حذف یک بخش از بافت مرده، عفونی شده یا صدمه دیده از بدن بیمار، به منظور تسریع روند جایگزینی یا ترمیم طبیعی در بافت سالم اطراف آن و بهبود در آن قسمت گفته می شود. دبریدمان جزء بسیار مهمی از مراقبت زخم می باشد که متاسفانه اکثرا از یاد می رود. دبریدمان بایستی کافی و دقیق باشد. بافت های مرده و مواد خارجی باقی مانده در زخم منبعی برای عفونت بوده و سایر تلاش های ما را در جهت رسیدگی دقیق به زخم و حصول نتیجه خوب توام با شکست خواهد کرد.
اصول دبرید زخم:
برای دبرید زخم بایستی به یکسری از موارد و نکات توجه داشت.
- محیط مناسب: مکان مورد استفاده برای دبرید باید مناسب بیمار بوده و وسایل لازم مانند ظرف سیفتی باکس، دستکش و عینک در دسترس باشد.
- مشاهده دقیق زخم: برای اینکه دبرید کمترین آسیب را به بافت سالم زخم وارد کند ابتدا باید زخم از نظر وجود لیگامن ها یا عروق احتمالی در بستر زخم بررسی شود.
- صلاحیت: شخصی که عمل دبرید کردن را انجام می دهد، بایستی صلاحیت علمی و عملی لازم را برای انجام این کار داشته باشد.
مزایای دبریدمان زخم
دبریدمان زخم می تواند:
- به رشد بافت سالم کمک کند.
- اسکار (جای زخم) را به حداقل برساند.
- عوارض جانبی عفونت را کاهش دهد.
آماده سازی قبل از انجام دبریدمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- معاینه بالینی
- اندازه گیری زخم
- داروهای مسکن (برای دبریدمان مکانیکی و شارپ)
- بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی (برای دبریدمان شارپ و جراحی)
دبریدمان غیر جراحی در کلینیک زخم و در شرایط کاملا استریل انجام می شود. این رویه اغلب آنقدر تکرار می شود تا زخم بهبود پیدا کند. بسته به شرایط زخم، ممکن است دبریدمان بعدی با روش متفاوتی انجام شود.
بهترین نوع دبریدمان به شرایط زیر بستگی دارد:
- نوع زخم
- سن
- وضعیت سلامت کلی
- احتمال عوارض جانبی
انواع دبریدمان
- دبریدمان جراحی
- دبریدمان شارپ
- دبریدمان مکانیکال
- دبریدمان آنزیماتیک وشیمیایی
- دبریدمان بیولوژیک
- دبریدمان اتولیتیک
بهترین نوع دبریدمان برای هر فرد به نوع زخم، سن، سلامت کلی و خطر بروز عوارض در او بستگی دارد. معمولاً ترکیبی از روش هایی که در ادامه توضیح داده می شوند استفاده می شود.
دبریدمان بیولوژیک
دبریدمان بیولوژیک با استفاده از ماگوت (لارو حشره) استریل انجام می شود. این فرآیند به نام های لارو درمانی، ماگوت درمانی و جراحی بیولوژیک هم شناخته می شود.
این لاروها با خوردن بافت های مرده به بهبود زخم کمک می کنند. آنها همچنین با انتشار مواد ضد باکتریایی و خوردن باکتری های مضر، عفونت را کنترل می کنند.
دبریدمان بیولوژیک برای زخم های بزرگ یا زخم هایی که به باکتری های مقاوم در برابر آنتی بیوتیک آلوده شده اند مناسب است. اگر به دلیل برخی شرایط پزشکی نتوان بیمار را تحت عمل جراحی قرار داد می توان از این روش دبریدمان استفاده کرد.
دبریدمان آنزیمی
در دبریدمان آنزیمی یا دبریدمان شیمیایی، از پماد یا ژلی استفاده می شود که حاوی آنزیم های نرم کننده ی بافت ناسالم هستند.
این پماد یا ژل، یک یا دو بار در روز روی محل زخم اعمال می شود. سپس زخم با پانسمان پوشانده می شود که به طور مرتب عوض می شود. با عوض کردن پانسمان بافت مرده نیز از روی زخم برداشته می شود. اگر بیمار دچار خونریزی بوده یا در معرض خطر بالای عوارض جراحی قرار داشته باشد، استفاده از دبریدمان آنزیمی مناسبترین روش است. این روش برای زخم های بزرگ و عفونی توصیه نمی شود.
دبریدمان اتولیتیک
دبریدمان اتولیز از آنزیم ها و مایعات طبیعی داخل خود بدن برای نرم کردن بافت آسیب دیده استفاده می کند. این دبریدمان با پانسمان مرطوب انجام می شود که معمولاً یک بار در روز عوض می شود. با تجمع رطوبت، بافت های مرده متورم شده و از زخم جدا می شوند. دبریدمان اتولیز برای زخم های غیر عفونی و زخم های فشاری (زخم بستر) مناسبترین روش است. این دبریدمان اگر به همراه نوع دیگری از دبریدمان استفاده شود می تواند برای زخم های عفونی تحت درمان هم به کار برود.
دبریدمان مکانیکی
دبریدمان مکانیکی شایع ترین نوع دبریدمان زخم است. در این روش، بافت ناسالم با نیروی محرکه برداشته می شود.
انواع دبریدمان مکانیکی عبارتند از:
- هیدروتراپی: دراین روش از آب جاری برای شستن بافت ناسالم استفاده می شود.
- پانسمان خیس به خشک: گاز خیس روی زخم قرار داده می شود. هنگامی که گاز خشک شد، به زخم می چسبد و با برداشتن آن بافت مرده هم جدا می شود.
- پدهای دبریدمان تک رشته ای: یک پد از جنس پلی استر به آرامی روی زخم کشیده می شود و بافت مرده و ضایعات زخم را جدا می کند.
دبریدمان مکانیکی برای زخم های عفونی و غیر عفونی مناسب است.
دبریدمان شارپ
در دبریدمان شارپ یا دبریدمان محافظه کارانه بافت ناسالم از روی زخم بریده می شود. در دبریدمان محافظه کارانه از چاقوی جراحی، قاشقک (کورت) یا قیچی برای بریدن بافت مرده استفاده می شود. برش ایجاد شده در این روش به بافت های سالم اطراف آسیبی نمی زند. این عمل جراحی کوچکی است که می تواند توسط پرستار آموزش دیده زیر نظر پزشک متخصص انجام شود. معمولاً دبریدمان شارپ انتخاب اول پزشک نیست. این روش اغلب هنگامی انجام می شود که روش های دیگر اثر نمی کنند و یا زمانی که به درمان فوری نیاز است.
دبریدمان جراحی
دبریدمان جراحی با استفاده از ابزار جراحی انجام می شود. برش ایجاد شده ممکن است شامل بافت سالم اطراف زخم نیز باشد. این دبریدمان توسط جراح انجام می شود و نیاز به بیهوشی دارد. جراح بافت مرده را با استفاده از ابزارهای فلزی بریده و سپس زخم را شستشو می دهد. در صورت نیاز پیوند پوست در محل زخم انجام می شود. دبریدمان جراحی برای زخم های بزرگ، عمیق یا بسیار دردناک استفاده می شود.